Ahillik va birdamlik: COP28da “Uch tomonlama sayyora inqirozi” muammolari muhokama qilindi

Tadbirda BMT Bosh kotibi yordamchisi, tashkilotning o‘rmonlar va ko‘kalamzorlashtirish bo‘yicha Forumi Kotibiyati (UNFF) direktori doktor Juliette Biao Kudenukpo, shuningdek, Markaziy Osiyoning uchta davlati ekologiya vazirlari: Qirg‘iziston Respublikasi tabiat resurslari, ekologiya va texnik nazorat vaziri Melis Turg‘unboyev, Qozog‘iston Respublikasi ekologiya va tabiat resurslari vaziri Yerlan Nysanboyev va O'zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o'zgarishi Aziz Abduhakimov ishtirok etdi.

Tadbirdan ko‘zlangan maqsad – Markaziy Osiyo davlatlarining BMT xalqaro platformalarida ekologiya va iqlim o‘zgarishi muammosi bo‘yicha ovozini kuchaytirish, shuningdek, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning BMT Bosh Assambleyasining “Markaziy Osiyo global iqlim tahdidlari qarshisida: umumiy farovonlik yo‘lida birdamlik” rezolyutsiyasini qabul qilishga doir tashabbusini qo‘llab-quvvatlashdan iborat. 

Uchrashuvda tomonlar butun xalqaro hamjamiyat, xususan, Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun bioxilma-xillikning yo‘qolishi bilan tavsiflangan “Uch tomonlama sayyora inqirozi”dan boshlab, chiqindilar bilan ifloslanish va iqlim o‘zgarishi bilan yakunlangan yangi chaqiriq va muammolarni muhokama qildilar.

Ta’kidlash joizki, ekspertlarning fikricha, so‘nggi 30 yil ichida Markaziy Osiyo mintaqasida havo harorati 1,5 darajaga ko‘tarilgan, bu esa jahon o‘rtacha ko‘rsatkichidan ikki baravar ko‘p va yaqin kelajakda aholi jon boshiga suv bilan ta’minlanganlik darajasining 25 foizga, qishloq xo‘jaligi mahsuldorligining esa 40 foizga qisqarishiga olib kelishi mumkin. 

Muloqot chog‘ida Yerlan Nysanboyev iqlim o‘zgarishi iqtisodiy yo‘qotishlarga olib kelishini, masalan, bugungi kunda ular har yili jahon yalpi ichki mahsulotining 2 foizini tashkil etishini ta’kidladi.

O‘z navbatida, Aziz Abduhakimov uch karra sayyoraviy inqirozning havoning ifloslanishi, Orol dengizidagi bioxilma-xillikning yo‘qolishi, tez-tez uchraydigan tuz va qum-chang bo‘ronlari kabi dolzarb muammolari butun mintaqaning eng muhim muammolari ekanini ta’kidladi. 

Markaziy Osiyo mintaqasidagi 70 million aholining 30 milliondan ortig'i havo ifloslanishidan aziyat chekmoqda. Ushbu iqlim muammolarini muhokama qilish fonida Melis Turg‘unboyev mintaqaviy hamkorlikni yanada mustahkamlash, transchegaraviy suv resurslarini barqaror boshqarish, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash va mintaqada qishloq xo‘jaligini barqaror rivojlantirishga qaratilgan konstruktiv va adolatli muloqotni yo‘lga qo‘yishga chaqirdi.

Tadbirda Aziz Abduhakimov Markaziy Osiyo davlatlarining birlashishi BMTning turli xalqaro platformalarida respublikalar pozitsiyasi, mintaqa manfaatlari va g‘oyalarini ifoda etishda muhim ahamiyatga ega ekanini qayd etdi.  Vazirning soʻzlariga koʻra, BMTning iqlim oʻzgarishi boʻyicha joriy konferensiyasida Markaziy Osiyo davlatlari yaqinda tashkil etilgan yoʻqotish va zararni qoplash jamgʻarmasi mexanizmiga qoʻshilishi kerak.

“Bu iqlim oʻzgarishidan yetkazilgan zararni qoplash uchun mintaqaga moliyaviy resurslarni jalb qila oladigan yaxshi vosita. Buning uchun Markaziy Osiyo davlatlari mintaqa muammolari qarshisida birgalikda harakat qilishlari kerak. Markaziy Osiyo mintaqasining global issiqxona effektidagi ulushi unchalik katta emas, ammo mintaqa, kichik orol davlatlari kabi, global isishdan ko'proq aziyat chekmoqda”, — dedi vazir.

Ta’kidlash joizki, Markaziy Osiyo mamlakatlari ekologiya sohasi yetakchilarining COP28 doirasida bo‘lib o‘tgan “Uch tomonlama sayyora inqirozi muammolariga qarshi ahillik va birdamlik” mavzusidagi yuqori darajadagi yalpi sessiyada ishtirok etishi mamlakatlarning mintaqaviy muloqot va almashinuvni kuchaytirishga intilishi, iqlim va barqaror rivojlanish masalalari bo'yicha bilimlar, shuningdek, mintaqa davlatlarining iqlim o'zgarishiga qarshi kurashda birdamligi va kelajakdagi muammolarni hal qilishda birgalikda ishlashga tayyorligini aks ettirdi.